خودآگاهی

خودآگاهی یعنی رسیدن به شناخت دقیق و درست از خود. خودآگاهی مهارتی است که به ما کمک می‌کند تصویر واضح، روشن و درستی از خود داشته باشیم. برای رسیدن به این شناخت صحیح باید ابتدا اجزا و انواع خودآگاهی را بشناسیم.

خودآگاهی چیست؟

در تعریف مهارت خودآگاهی می توان گفت خودآگاهی یعنی توانایی شناخت و درک نیازها ، نقاط ضعف ، امیال ، شناخت توانمندی ها ، شناخت نگرش ها ، شناخت باورها ، شناخت استعدادها ، شناخت اهداف ، شناخت ارزش ها ، شناخت خواسته ها ، عادات و هر جنبه‌ دیگری که به‌ طرز رفتار یک فرد شکل می دهد .خودآگاهی یکی از پنج مولفه های هوش هیجانی است . شناخت خود در موفقیت انسان تاثیر بسیار زیادی دارد هم چنین افراد می توانند به صورت واقع بینانه برای زندگی خود اهداف تعیین کنند . افرادی که خودآگاهی دارند برای خود و دیگران ارزش زیادی قائل هستند و خود و دیگران را تحقیر و سرزنش نمی کنند هم چنین علاقه مند به مشورت با دیگران و نظر خواهی از خود و دیگران هستند . در کل می توان گفت افراد با رسیدن به خود آگاهی به تصویر صحیح و منطقی از خود می رسند و می توانند زندگی شاد و موفقی داشته باشند .

ویژگی های افرادی که خودشان را می شناسند

افرادی که از خودآگاهی بالایی برخوردار بوده و خودشان را به خوبی می شناسند معمولاً دارای ویژگی های مشترکی هستند که به چند مورد آن در زیر اشاره شده است . آیا شما از این ویژگی ها برخوردار هستید ؟

• خصوصیات مثبت و توانایی و استعداد های خود را می شناسند و به آن ها افتخار می کنند .
• خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را می شناسند ، می پذیرند و در جهت اصلاح آن ها تلاش می کنند .
• موفقیت ها و شکست های خود را می شناسند ، به موفقیت هایشان افتخار می کنند و از شکست هایشان درس می گیرند .
• به خود و دیگران احترام می گذارند .
• برای رسیدن به اهداف خود تلاش می کنند .
• مسئولیت اعمال و رفتار خود را می پذیرند .

اهمیت مهارت خودآگاهی

با استفاده از مهارت خودآگاهی می توانید احساسات خود را شناسایی کنید ، از آن ها آگاه شده و این احساسات را کنترل کنید . ناتوانی در کنترل احساسات می تواند به بزهکاری ، اعتیاد ، خشونت ، درگیری با دیگران ، بدرفتاری و خشونت با دیگران و به خصوص با کودکان و نوجوانان بیانجامد .

علاوه بر این ، می توانید بر نقاط ضعف و نقاط قوت خود آگاه شده و با تکیه بر نقاط قوت ، نقاط ضعف خود را کاهش دهید . آگاهی از نقاط ضعف باعث می شود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد .

از سوی دیگر ، خودآگاهی کمک می کند از نیازهای خود آگاه شوید و از مسیرهای سالم به رفع نیاز های خود بپردازید . با شناخت نیاز های خود می توانید راه و روش بهتری برای مقابله با نیاز های خود بیابید .

در ارتباط با اهمیت مهارت خودآگاهی ، لازم است بدانید با برخورداری از این مهارت می توانید از ملاک های ارزشمندی خویش آگاه شده و ارزش خود را در زندگی بیابید . به این ترتیب ، از دنبال کردن ارزش های کاذب خودداری نموده و به رضایت و آرامش بیشتری زندگی خود را طی کنید . فرایند هویت یابی خود را به طور سالمی به انجام برسانید . دست یابی و کسب یک هویت سالم باعث می شود زندگی بزرگ سالی بر پایه های قوی و محکمی بنا شود .

همچنین ، می توانید اهداف واقعه بینانه ای برای زندگی خود تعیین کنید و به این ترتیب از دنبال کردن اهداف بسیار ایده آل ، تخیلی و کمال گرایانه دوری گزینید . تنظیم اهداف غیر واقع بینانه باعث بزهکاری ، ناکامی ، خشم و خشونت ، خودکشی ، بی بند و باری و نظایر آن می شود .

انواع خودآگاهی

خود فیزیکی:

به تصویری گفته می‌شود که افراد از ظاهر فیزیکی خود دارند.

خود جنسی:

تصور یا برداشتی است که هر کس از هویت جنسی و تمایلات جنسی خود دارد.

خود اجتماعی:

به تصوری که هر شخص از جایگاه اجتماعی‌اش دارد گفته می‌شود.

خود معنوی:

تصور شخص از اعتقاداتی که معمولا به زندگی و باورهای مذهبی او معنا می‌بخشد.

خود تاریک:

بخشی از وجود و جنبه خاصی از خود که دربرگیرنده اسرار افراد است.

خود آرمانی:

همان چیزی که هر شخص در زندگی آرزو دارد باشد یا احساس می‌کند باید باشد.

خود واقعی:

خود واقعی همان چیزی است که فرد اکنون هست؛ شامل تمام نقاط مثبت و منفی.

چطور به خودآگاهی برسیم؟

برای اینکه بتوانیم به این مهارت برسیم باید با اجزای خودآگاهی آشنا شویم:

1.شناخت ویژگی‌های شخصیتی

شخصیت ما مجموعه‌ای از احساسات، هیجان‌ها، افکار، واکنش‌ها و رفتارهاست که در طول دوره رشد در ما شکل می‌گیرد و تقریبا در طول زندگی الگوی ثابتی دارند. مواردی مثل اینکه هنگام عصبانیت چه واکنشی نشان می‌دهیم، یا اینکه هنگامی که برای بار اول فردی را می‌بینیم با او چگونه رفتار می‌کنیم. یا مثلا وقتی کسی به ما محبت می‌کند چه برداشتی از او رفتار او می‌کنیم و… .

2. شناخت نقاط قوت

در وجود همه ما یک‌سری ویژگی‌ها و خصوصیات مثبت وجود دارد که برخی از آنها را به خوبی می‌شناسیم و به آنها آگاهیم و بعضی دیگر را به خوبی نمی‌شناسیم و باید با افزایش دانش و آگاهی و همچنین کمک گرفتن از دیگران به وجود آنها در خود پی ببریم.

3. شناخت نقاط ضعف

طبیعتا همه افراد علاوه بر نقاط قوت، نقاط ضعفی هم دارند چون توانایی انسان محدود است از این رو در بعضی موارد قوی و در برخی موارد ضعیف‌تر عمل می‌کند. طبیعتا پی بردن به نقاط ضعف سخت‌تر از نقاط قوت است چون اعتراف کردن به آن کار مشکل‌تری است. از این رو برای یافتن نقاط ضعف خود دانش و آگاهی‌تان درباره مفاهیمی مثل خودپنداره، عزت نفس، اعتماد به نفس و واقع‌بینی افزایش دهید و با تحلیل واکنش‌ها و عملکردهایتان در موقعیت‌های چالش‌برانگیز زندگی و مشکلات و سختی‌ها به‌گونه‌ای واقع‌بینانه آنها را در خود کشف کنید.

4. شناخت توانمندی‌ها و استعدادها

همه ما دارای استعدادهای بالقوه و همچنین توانمندی‌ها و مهارت‌هایی هستیم که سبب شده‌اند در زندگی به موفقیت‌هایی دست پیدا کنیم مثل داشتن روابط اجتماعی خوب، گذشت و فداکاری، داشتن استعداد در انجام کارهای هنری و…

5. شناخت پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها

همه افراد در طول زندگی توانستند در زمینه‌های مختلف موفقیت‌هایی را به دست بیاورند هر چه افراد بتوانند بیشتر و بهتر خود را بپذیرند واقع‌بینانه‌تر می‌توانند به شناخت پیشرفت ها و موفقیت‌هایشان در زندگی روزمره‌شان برسند.

6. شناخت نیازها و خواسته‌ها

نیازها آن دسته از الزامات هستند که برای وجود و بقا لازم و ضروری‌اند خواسته‌ها چیزی فراتر از نیازهاست و به نیازهای خود انسان بستگی دارد درواقع خواسته‌ها روش‌های برآورده کردن نیازها هستند ما با رسیدن به خواسته‌ها نیازهای اساسی‌ترمان را برآورده می‌کنیم همه انسان‌ها باید نیازها و خواسته‌های خود را بشناسند تا بتوانند در جهت برآورده کردن نیازها و رسیدن به خواسته‌ها از طریق سالم و درست گام بردارند.

7. شناخت نگرش‌ها و باورها

باورها یا نگرش‌ها، اندیشه‌هایی هستند که آنها را درست و صحیح و می‌دانیم ما درباره موضوعات و مسائل مختلف باورها و نگرش‌های متفاوتی داریم و عملکرد ما در زندگی برمبنای باورهایمان است انسان از لحظه‌ای که متولد می‌شود شروع به یاد گرفتن می‌کند علاوه بر راه رفتن و حرف زدن از آموزه‌های والدین و اطرافیان باورهایش شکل می‌گیرد و در گذر زمان در او نهادینه می‌شوند. باورها دو نوع هستند باورهای منطقی و باورهای غیرمنطقی. هر چه باورهایمان را بیشتر بشناسیم و بهتر می‌توانیم باورهای منطقی و غیرمنطقی‌مان را از هم تفکیک و باورهای منطقی و نیروبخش را جایگزین باورهای غیرمنطقی و محدودکننده کنیم.

8. شناخت ارزش‌ها

ارزش یعنی هر چیزی که برای ما خیلی مهم باشد. خیلی از افراد ارزش را با آرزو یا هدف اشتباه می‌گیرند اما ارزش با هدف متفاوت است مسیر زندگی هر کسی بر اساس ارزش‌ها و اولویت‌های ارزشی او مشخص می‌شود. درواقع انسان‌ها در زندگی بر اساس ارزش‌هایشان انتخاب‌ها، تصمیم‌ها و اقداماتشان را تعیین می‌کنند. به عبارتی دیگر می‌توان گفت ارزش‌ها، ملاک‌هایی هستند که براساس آنها فرد باورها افکار و باورهایش را ارزیابی می‌کند.

9. شناخت اهداف

اهداف، همان خواسته‌هایی هستند که می‌خواهیم در زندگی به آنها برسیم. هدف خواسته واضح، دقیق و روشن از وضعیتی است که می‌خواهیم در آینده داشته باشیم و ذهن‌مان مدام درگیر آن است. داشتن هدف در زندگی مهم است چون بدون هدف حرکت معنایی ندارد. اگر هدف خاصی در زندگی نداشته باشیم و ندانیم هدفمان در زندگی چیست تقریبا عمرمان به بیهودگی خواهد گذشت و هیچ تلاشی در جهت رسیدن به اهداف هم نخواهیم کرد.

سخن اخر

رسیدن به خودآگاهیِ کامل و اصلاح تمامی تعصبات شناختی بی‌نهایت دشوار است، اما این دشواری نباید باعث دست کشیدن از تلاش شود درست است که نمی‌شود تک‌تک مشکلات زندگی‌تان را حل کنید، اما با انجام همین تمرینات ساده و ایجاد تغییرات جزئی نیز می‌توانید کیفیت زندگی خود را تا حدی بهبود ببخشید.

جهت مشاهده مقالات دیگر:

رشد کسب و کار

رشد فردی

پیشرفت شخصی