استراتژی اقیانوس آبی چیست؟

اهمیت استراتژی اقیانوس آبی در حوزه کسب و کار بسیار بالاست و تمام صنایع بزرگ و مشهور جهان همواره از آن بهره می‌برند. در واقع، این استراتژی به قدری اساسی و حیاتی است که در اکثر کلاس‌های آموزش تدوین استراتژی کسب و کار مورد تدریس قرار می‌گیرد. نام “اقیانوس آبی” نیز بر پایه این مفهوم بنا شده است که کسب و کارها را با کوسه‌های خنگ و باهوشی که در اعماق اقیانوس فعالیت می‌کنند، تشبیه می‌کند.

استراتژی اقیانوس آبی (Blue Ocean Strategy) که یکی از جالب‌ترین استراتژی‌های کسب و کار به شمار می‌رود، هم نام جالب و کنجکاو کننده‌ای دارد و هم مفهومی عمیق و پرطرفدار است.

استراتژی اقیانوس آبی چطور به وجود آمد؟

 این استراتژی اقیانوس آبی عنوان یک تئوری بازاریابی و کتابی است که در سال ۲۰۰۴ توسط W. Chan Kim و René Mauborgne، استادان دانشگاه هاروارد و مدرسه کسب و کار INSEAD، نوشته شده است. این استراتژی نتیجه دو دهه تحقیق و مطالعه بر روی بیش از ۱۵۰ حرکت استراتژیک در بیش از ۳۰ صنعت متفاوت در طول ۱۰۰ سال گذشته است.

کتاب استراتژی اقیانوس آبی به تألیف پروفسور چان کیم و پروفسور رنه مابورنیا بوده و پس از کمتر از یک سال از انتشار، میلیون‌ها نسخه از آن به ۴۳ کشور دنیا ترجمه و فروخته شد. در سال ۲۰۱۵، نسخه تکمیل شده کتاب منتشر و دنباله‌ای با عنوان “حرکت به سوی اقیانوس آبی” (Blue Ocean Shift) در سال ۲۰۱۷ به چاپ رسید. همچنین، مهندس هادی احمدی و دکتر داوود احمدی به عنوان موسسین شرکت اقیانوس آبی، برای اولین بار کتاب استراتژی اقیانوس آبی را به فارسی ترجمه کردند.

استراتژی اقیانوس آبی و قرمز چیست؟

استراتژی اقیانوس آبی و قرمز در جهان کسب و کار چه مفهومی دارند؟ در واقع، اقیانوس قرمز به عنوان نمادی برای تمام صنایع و بازارهای شناخته شده در جهان شناخته می‌شود. در این منطقه، محدودیت‌ها و مرزهای صنایع تعریف شده و قوانین بازی رقابت در آنها مشخص است. اما به دلیل وجود کسب و کارهای زیاد در این منطقه، رقابت شدیدی حاکم است و احتمال سودآوری و رشد کم است. بنابراین، نام “اقیانوس قرمز” به دلیل رقابت سرسختانه و خونین میان کسب و کارها انتخاب شده است.

اقیانوس آبی به عنوان نماد صنایع و بازارهایی شناخته می‌شود که تاکنون وجود نداشته‌اند. در این منطقه، هیچ بهره‌برداری انجام نشده است و رقیبی نیز در آن وجود ندارد. بنابراین، پتانسیل بالایی برای رشد، فروش بیشتر و سودآوری در آن وجود دارد. همچنین، فردی که قصد خلق این اقیانوس آبی را دارد، می‌تواند قوانین رقابت و حد و مرزهای آن صنعت را مشخص کند و چاره‌ای برای رقابت با دیگران پیدا کند.

تفاوت استراتژی اقیانوس آبی و قرمز

اقیانوس قرمز کسب و کار

• رقابت در بازار موجود
• شکست دادن بازار رقابت
• رفع نیازهای موجود بازار
• ایجاد ارزش های بازار

اقیانوس آبی کسب و کار

• ایجاد بازار بدون رقابت
• بی معنی کردن رقابت
• ایجاد نیازهای جدید و رفع اینا
• شکستن ارزش های بازار

اهمیت استراتژی اقیانوس آبی در موفقیت کسب و کارها

1. نابودی در اقیانوس قرمز دیر و زود دارد، ولی سوخت و سوز نه!

در صورتی که در بازاری کاملاً اشباع و رقابتی فعالیت می‌کنید، باید به یاد داشته باشید که بیشترین انرژی‌تان صرف رقابت برای بدست آوردن سهم بازار خواهد شد و هر رقیب جدیدی که وارد فضای بازار شود، سود شما را کاهش خواهد داد. بنابراین، اگر می‌خواهید این فشار را از دوش کسب‌وکارتان بردارید، بهتر است به سمت اقیانوس‌های آبی حرکت کنید.

2. عرضه بالا به معنی تقاضای بالا نیست!

بسیاری از شرکت‌ها به دلیل پیشرفت تکنولوژی، محصولات خود را آسان‌تر و بیشتر تولید می‌کنند، اما نمی‌توان به سادگی نتیجه گرفت که تقاضای کافی برای افزایش عرضه‌شان وجود دارد. در صورتی که در اقیانوس قرمز بر سر عرضه بیش‌ازحد رقابت کنید، تنش و رقابت برای کسب سود بیشتر مهم تلقی می‌شود. اما در اقیانوس‌های آبی، در درجه اول پیدا کردن فرصت‌های جدید برای کسب سودآوری مهم است، نه لزوماً خود سودآوری.

3. شما به مرور جذابیت خود را از دست می دهید!

وقتی یک صنعت بسیار رقابتی است، به مرور جذابیت خود را از دست می‌دهد؛ زیرا فضای امنی برای کسب‌وکارها ایجاد نمی‌کند. شرکت‌های نوپا و نوآور موفقیت خود را در بازارهای بکر، به دست آوردن سهم وسیعی از یک بازار ناشناخته به جای گرفتن سهم اندکی از یک بازار شلوغ و خونین، قرار داده‌اند.

4. کپی کارها زیاد هستند!

حتی اگر در اقیانوس‌های آبی مستقر شوید، دیر یا زود شرکت‌هایی از شما تقلید می‌کنند و کم‌کم این بخش از بازار هم به اقیانوس قرمز تبدیل می‌شود. اگر این اتفاق بیفتد، مهم این است که چابک باشید و بتوانید به سرعت خودتان را متمایز کنید.

اصول اساسی استراتژی اقیانوس آبی

در بازاریابی که استراتژی اقیانوس آبی آن را طرح می‌کند، پیامی که دیگر صاحبان کسب و کار ارسال کرده‌اند، دیگر تکرار نمی‌شود و در بازار رقابتی عرضه نمی‌گردد. به جای آن، با استفاده از استراتژی اقیانوس آبی، باید به دنبال یافتن بازار جدید برای تولید بود و همواره در حال نوآوری و خلاقیت بود. در این استراتژی، اساس کار، اندیشیدن متفاوت است.

1. اتکا به داده‌ها

در مطالعات استراتژی اقیانوس آبی، پژوهشگران تنها بر روی شرکت‌های موفق تر تمرکز نکرده‌اند، بلکه در صنایع مختلف از شرکت‌های کمتر موفق نیز استفاده کرده‌اند. در این مطالعات، هدف بررسی میزان همگرایی و واگرایی بین شرکت‌هایی بود که از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کرده بودند و شرکت‌هایی که از سایر استراتژی‌ها استفاده کرده بودند. همچنین، در این تحقیقات، سعی شده‌ است تفاوت‌ها و شباهت‌های استراتژی اقیانوس آبی با سایر استراتژی‌ها کشف و بررسی شود. کتاب اقیانوس آبی همچنان در حال ویرایش است و داده‌ها و اطلاعات آن همواره به روز می‌شوند.

2. تفاوت و تمایز در کنار کاهش هزینه‌ها

استراتژی اقیانوس آبی، به طور همزمان، تأکید دارد هم بر ایجاد تفاوت و تمایز و هم بر کاهش هزینه‌ها. قبل از این، صاحبان کسب و کار فکر می‌کردند که شرکت‌ها مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتر برای ایجاد ارزش بیشتر برای مشتریان خود هستند و با هزینه کمتر تنها می‌توانند ارزش معقول و معمولی به مشتریان‌شان، ارائه دهند. یعنی مجبور به انتخاب بین این دو گزینه بودند؛ تمایز یا کاهش هزینه.

اما محققان استراتژی اقیانوس آبی معتقدند که این معادله باید از بین برود. آن‌ها با حذف عواملی که رقابت بر سر آن صورت می‌گیرد و افزودن گزینه‌های جدید که تاکنون هیچ‌کس از آن‌ها استفاده نکرده است، هم تمایز و هم کاهش هزینه را در کنار هم تجربه کنند. این تاکتیک در استراتژی اقیانوس آبی به آن، ابداع ارزش گفته می‌شود.

3. ایجاد فضای بازار جدید

استراتژی اقیانوس آبی می‌تواند فضای بازاری بدون رقابت و جنجال را ایجاد کند. هدف این استراتژی، با بازسازی مرزهای صنایع، رقابت را غیر ضروری معرفی کند. در استراتژی‌های سنتی، تشابهات در تولیدات شناسایی و صاحبان صنایع به دنبال تولیدات بهتر از پیشینیان بودند تا در بازار حضور داشته و به سود برسند. اما در استراتژی اقیانوس آبی، نیازی به این درگیری‌ها و تلاش برای تولید تفاوت نسبت به رقبا نیست.

به عنوان جایگزین، در این راهبرد، مرزهای معمول شکسته می‌شوند و بازارهای جدید و مرزهای جدید شکل می‌گیرند. طبق استراتژی اقیانوس آبی، باید به دنبال فراتر از مرزها اندیشید تا به بازارهای جدید و مشتریان جدید دست یافت. درون هیچ مرزی نباید ماند و باید با رویکردهای خلاق، به دنبال ابداع ارزش و تفاوت در بازارهای جدید باشیم.